تاریخ خط ایرانی و تایخ ظهور خوشنویسی از کوفی تا معلی
نوشتن و کتابت از بزرگترین هدایای الهی ست برای انسان.
همه ما یک زبان ملفوظی داریم و یک زبان مکتوبی. وقتی انسانها نزدیک هم باشندلفظا با هم صحبت می کنند اما وقتی از هم فاصله می گیرند با زبان مکتوب تکلم می کنند.
از قدیم الایام خط و نوشتن مربوط به حوزه فراغ انسان بوده تا بواسطه آن ارتباط برقرار کند، ارتباط عاطفی یا ارتباط کاری و یا دریافتهای قلبی و ذهنی خود را ثبت کند.که البته در عصر تکنولوژی این نوع کتابت کمرنگ شده است.
قدمت استفاده از خط در ایران، به عنوان یکی از عمیق ترین تمدنهای تاریخ و فرهنگ و هنر، به حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح، توسط ایلامی ها برمی گردد. اما ظهور خوشنویسی و استفاده هنرمندانه از خط، بعد از تجلی وجود مبارک پیامبر اسلام(ص) بود که با معجزه قران و کتابت وحی زیبایی و وجه هنری در خطی به نام کوفی متولد شد.
بعد از آن حدودا در تاریخ 970 میلادی یعنی 1050 سال پیش توسط یک ایرانی به نام ابن مقله ببیضاوی 6 خط ابداع شدو تحول عظیم و نقطه عطفی در سیر نگارش حروف به سمت کاربرد هنری خط ایجاد کردضمن اینکه او به عنوان یک ادیب و خوشنویس، همچنان وزیر حکومت وقت خود هم بود.
بعد از آن خط نستعلیق حدودا در سال 1470 میلادی یعنی 550 سال پیش متولد شد که بعضی ها آن را به میرزا علی تبریزی نسبت داده اند. خط نستعلیق زیباترین خط جهان و به عنوان عروس خطوط لقب گرفته است.
البته منظور از عروس، فقط به خاطر زیباییش نیست؛ چون بدست آوردن خط نستعلیق سخت است، معتقدند که عروس خطوط است و اگر کسی بخواهد به آن عروس برسد باید سالهای زیادی ممارست کند و زحمت بکشدتا به زیباییهایش دست پیدا کند.
بعد از آن، خط شکسته نستعلیق ابداع شدکه عده ای آن را به محمدشفیع هروی معروف به شفیعا نسبت می دهند. خط شکسته به جهت رمزآلود بودن و منحنی های دلفریبش، به خط عشاق لقب گرفته است.
بعد از خط شکسته نستعلیق(که حدود 450 سال از قدمت آن می گذرد)هیچ خطی در ایران ابداع نشد. اگر نیاز و طلب در انسان متراکم شود، پیرامون آن تولدی صورت می گیرد، چه در عرصه علم و چه در هنر، و این اتفاق در هر دوره ای از تاریخ که باشد، قطعا متاثر از زمانه خود و خواستگاه مردمش خواهد بود!
به همین منظور در دنیای معاصر ایران نیز یک اتفاق بزرگ تاریخی در عرصه هنرخوشنویسی رخ دادو خطی با عنوان مُعلّی (به معنای برتری یافته)سر از بستر تاریخ بیرون آورد. این خط جدیددارای ویژگیهای خاص بصری و منحصر به فرد است، که از مهمترین آن، قالب شکنی هاییست که به روحیه بشر مدرن نزدیکتر بوده، استحکام توام با مهر و ناز، قامت بلند و حس فریادی که در این خط وجود دارد این امکان را فراهم می کند که کلمات درعین حفظ تناسب، قابلیت این را داشته باشندکه بزرگتر از خطوط دیگر نوشته شوند.
این خط توانایی بالای برای استفاده در معماری و همینطور گزیده نویسی (چه در فارسی و چه عربی)را دارد و قابلیت خلق آثار بدیعی در عرصه نقاشیخط و حجم را در خود جای داده است. خط مُعلّی توسط استاد حمید عجمی یکی از خوشنویسان و هنرمندان مشهور ایران، ابداع و در سال 2000 میلادی ثبت ملی گردید و نیز طی نمایشگاهی در دفتر مرکزی یونسکو پاریس برگزار و ثبت شد.
در حال حاضر این خط نه تنها در ایران بلکه سایر کشورهای اروپا و خاورمیانه مورد استقبال مردم و علاقه مندان خوشنویسی قرار گرفته و همینطور مشغول یادگیری آن هستند.
محسن ابراهیمی
1398/11/5
